در نخستین روزهای فعالیت دولت یازدهم مجالی به دست آمد تا گفتگویی با مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته باشیم. مدیرکلی که میراثدار بحرانهایی فراگیر در صنعت چاپ بود. احمد علمشاهی، در دی ماه سال گذشته و در حالی که بحرانهای متعددی در صنعت چاپ کشور ایجاد شده بود، سکان هدایت و راهبری این صنعت را برعهده گرفت.
در نخستین روزهای فعالیت دولت یازدهم مجالی به دست آمد تا گفتگویی با مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته باشیم. مدیرکلی که میراثدار بحرانهایی فراگیر در صنعت چاپ بود. احمد علمشاهی، در دی ماه سال گذشته و در حالی که بحرانهای متعددی در صنعت چاپ کشور ایجاد شده بود، سکان هدایت و راهبری این صنعت را برعهده گرفت.
نکته جالب آنکه دو مدیر پیشین این دفتر (جلال ذکایی و یوسف افراش) مدیریت بر صنعت چاپ کشور را به عنوان آخرین یادگار فعالیتهای دولتی خود به همراه بردند. سرنوشتی که به نظر میرسد در انتظار مدیرکل جوان فعلی نباشد.
بدین طریق نوبت به علمشاهی رسید. مدیر جوانی که سابقهای صنعتی دارد و مدتی را نیز در وزارت علوم گذرانده است، سکاندار این کشتی در دریای پرتلاطم نوسانات قیمت ارز، رکود کاری، توسعه ناپایدار، اختلافات داخلی، سوءاستفادههای احتمالی و... شد.
از چنین حسن ورودی انتظار فعالیت زیاد نمیرفت. تصور قالب تحلیلگران حوزه صنعت چاپ و بستهبندی کشور بر این بود که علمشاهی در فراوانی بحرانهای باقی مانده از دوران صدارت افراش، یا غرق شود و یا دست و پایی برای رفع آنها زده و توانش محدود شود.
اما حضور جوان، پرتلاش و خلاقانه وی، مسیری دیگر را در بدنه صنعت چاپ کشور به وجود آورد. احیای دوباره شورای سیاستگذاری صنعت چاپ، تدوین سند راهبردی صنعت چاپ کشور، حضور صنعتگران برجسته صنعت چاپ در نمایشگاه بینالمللی، معرفی این صنعت به مدیران بالادستی وزارتخانههای صنعتی و بازرگانی ، عقد تفاهم نامه مشترك با وزارت صنعت معدن و تجارت ، اخذ تسهیلات صندوق توسعه ملی و... همه و همه نشان از تلاش و اهتمام وی برای پیشبرد و توسعه این صنعت داشت.
پایگاه اطلاعرسانی اخبار چاپ بر آن است تا فارغ از درست یا نادرست بودن برخی تصمیمات، به چگونگی صورت گرفتن این اقدامات در بدنه دولتی صنعت چاپ پرداخته و از موضعی بیطرفانه به نقد عملکرد این دوره از دفتر امور چاپ بپردازد. دورهای که شاید کمحاشیهترین و علمیترین چهارچوبها را به خود اختصاص داده است.
آنچه در پی میآید بخش اول گفتگوی خبرنگار اخبار چاپ با مدیرکل دفتر امور چاپ است:
آقای علمشاهی، با توجه به حدود کمتر از یکسال مدیریت شما در دفتر امور چاپ چه فعالیتهایی در این دفتر انجام دادهاید؟
اقدامات انجامشده در دفتر امور چاپ طی این مدت مبتنی بر آسیبشناسی وضعیت موجود و ایجاد رویکردی جهت برونرفت از این چالشها استوار شده است. در روزهای نخست سعی شد تا آسیبهای صنعت چاپ کشور بررسی شود. نتیجه این آسیبشناسی در چهار بخش قابل تعریف است.
بخش نخست، مربوط به ارتقاء جایگاه صنعت چاپ است. علیرغم تمام تلاشهایی که در حوزه صنعت چاپ صورت گرفته است، متأسفانه این صنعت از جایگاه مناسب و درخور شأن خود برخوردار نیست. از این رو، یکی از اصلیترین مسائلی که وجه تلاش دفتر امور چاپ قرار گرفت، ایجاد شرایطی به منظور تثبیت جایگاه صنعت چاپ در بدنه اقتصادی و صنعتی کشور بود.
دومین بخش، ایجاد همدلی و همراهی فعالان صنعت چاپ در بخش خصوصی و نهادهای صنفی مرتبط با آن، هم با بدنه دولت و هم بین خودشان بود. از دیگر برنامههای ما ایجاد این وفاق و همدلی در سطوح مختلف بود.
سومین مسئله در ارتباط با لزوم برخورداری صنعت چاپ کشور از یک سند راهبردی به عنوان نقشه راه بود. و آخرین موضوع ایجاد زیرساختهای لازم به منظور رشد و توسعه صنعت چاپ در کشور بود. که رفع خلاءهای قانونی موجود در صنعت چاپ یکی از مهمترین چالشهای موجود در این بخش است.
تمامی فعالیتهای دفتر امور چاپ در دوره اخیر نیز مبتنی بر این آسیبشناسی و راهکارهای خروج از این وضعیت متمرکز شده است.
در این زمینه چه فعالیتهایی را به انجام رساندهاید؟
عدم ارتباط فعالان صنعت چاپ با وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان یکی از دغدغههای اصلی همواره مطرح بود. لذا بر آن شدیم تا در اولین اقدام، تفاهمنامههایی را با وزارت صنعت، معدن و تجارت به امضاء برساندیم. براساس این تفاهمنامهها تسهیلاتی از جمله معافیت مالیاتی گمرکی برای واردات ماشینآلات به منظور ترغیب چاپخانهها به واردات ماشینآلات نو و ماشینآلاتی با توجیه اقتصادی، اعطا میشود. بلافاصله هم تلاش کردیم تا مفاد این تفاهمنامه را اجرایی و عملیاتی کنیم. نتایج این موضوع نیز از تیر ماه سال جاری در سایت وزارت صنعت قرار گرفت و ماشینآلات وارداتی صنعت چاپ از معافیت مالیاتی برخوردار شدهاند.
در گام بعدی سعی کردیم نمایندهای از وزارت صنعت، معدن و تجارت در شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ کشور حضور داشته باشد. در این زمینه نیز موفق شدیم از حضور مشاور وزیر ـ براتی ـ در شورای سیاستگذاری بهرهمند شویم. این اقدام نتایج و پیامدهای بسیار مثبتی به منظور آشنا ساختن مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت با صنعت چاپ به همراه داشت.
اقدام دیگری که در این مدت انجام شده تلاش برای ایجاد زمینهها و فضای لازم جهت توسعه چاپخانهها در شهرکهای صنعتی بود. البته در دورههای پیشین نیز تلاشهایی در این زمینه انجام شده بود. در این راستا سعی کردیم زمین مورد نیاز جهت استقرار واحدهای چاپی در شهرکهای صنعتی چاپ و بستهبندی فراهم شود. علاوه بر این نیز بین دو معاون وزیر تفاهمنامهای منعقد شد تا چاپخانههای سراسر کشور بتوانند از امکانات شهرکهای صنعتی برخوردار شوند.
با توجه به نزدیکی شهرکهای چاپ تهران و استان قم، مشکلی را برای این شهرکها ایجاد نمیکند؟
مطالعات احداث شهرکها در دورههای قبلی انجام شده بود. ولی با توجه به شرایط جغرافیایی این دو شهرک صنعتی به نظر میرسد که مشکلی برای احداث این شهرکها وجود نداشته باشد. بهویژه شهرک صنعتی چاپ تهران، به دلیل نزدیکی به فرودگاه امام خمینی(ره) میتواند استفاده فراوانی از گمرک فرودگاه داشته باشد.
از سوی دیگر نوع فعالیت چاپخانههای تهران و قم به گونهای است که رقابت چندانی با هم نخواهند داشت. عمده فعالیت چاپخانههای تهران در حوزه بستهبندی تعریف میشود و بیشتر فعالیت چاپخانههای قم در زمینه نشر است. لذا به نظر میرسد واحدهای چاپی موجود در این دو شهرک رقابت قابل ملاحظهای با یکدیگر نداشته باشند.
یکی از مشکلات عمده موجود در صنعت چاپ در حوزه منابع و سرمایههای واحدهای چاپی است. به منظور رفع این مشکل آیا اقدامی در دفتر امور چاپ صورت گرفته است؟
به طور قطع کمبود منابع و سرمایه یکی از مشکلات اصلی واحدهای چاپی است. بررسیهای دفتر نشان داد که عمده این مشکلات در بخشهای سرمایه در گردش و توسعه قرار دارند. لذا بررسیهای فراوانی در این خصوص انجام دادیم. با توجه به اتفاقاتی که طی سالهای اخیر برای بانکها رخ داده است، استفاده از تسهیلات بانکی نه مقرونبصرفه بود و نه امکان بازپرداخت تسهیلات بانکی با نرخ بهرههای بالا برای این واحدها وجود دارد. از این رو، با صندوق توسعه ملی وارد گفتگو و تعامل شدیم. خوشبختانه در مورد این مسئله نیز تفاهمنامهای را با صندوق توسعه ملی منعقد کردیم و اقدامات اجرایی مناسبی انجام شد. در حال حاضر نیز ثبتنام از واحدهای چاپی انجام شده و مراحل اداری آن در حال پیگیری است. بانک ملی ایران نیز به عنوان بانک عامل اعطای تسهیلات صندوق توسعه ملی انتخاب شده است.
از جمله اقداماتی که در دوران مدیریت قبلی دفتر امور چاپ انجام شد، راهاندازی شورای سیاستگذاری صنعت چاپ بود. دوره اول این شورا فعالیتهایی داشت و اقداماتی را به انجام رساند. شما برای دوره دوم تغییراتی را هم در دستورالعمل و هم در ترکیب اعضای شورا انجام دادهاید. این تغییرات چیست و به چه دلیل انجام شد؟
یکی از اقدامات مثبتی که در دوره گذشته انجام شد، تأسیس شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ بود. در این دوره نیز تلاش کردیم که این شورا به فعالیت خود ادامه دهد. علاوه بر آن بررسیهایی انجام دادیم و مشخص شد مشکلاتی در ساختار این شورا وجود دارد. لذا دستورالعملی را تنظیم کردیم.
چه مشکلاتی وجود داشت؟
یکی از اساسیترین مسائلی که در شورا وجود داشت، عدم همراهی برخی نهادهای صنفی با شورا بود. به دلیل اینکه بعضی از این نهادها تصور میکردند که هیچ نقشی در شورا ندارند، هیچ نوع همراهی قابل توجهی با تصمیمات شورا و مصوبات آن نداشتند. علاوه بر این از موضع نقادانه نیز همواره با شورای سیاستگذاری مواجه میشدند. لذا تصمیم گرفتیم تا شرایط جدیدی را در ساختار شورا ایجاد کنیم.
تصمیم گرفته شد تا اعضای شورا را به سه بخش تقسیم کنیم. هر بخش هم 5 نفر عضو خواهد داشت. بخش اول اصحاب دولت هستند که در صنعت چاپ تأثیرگذار هستند. اعضا این بخش عبارتند از معاونت امور فرهنگ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (به عنوان رئیس شورا)، مدیرکل دفتر امور چاپ (به عنوان دبیر شورا)، نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، نماینده وزارت امور اقتصادی و دارایی و نماینده معانت راهبردی ریاست جمهوری (سازمان برنامه).
بخش دیگر نمایندگان اتحادیهها و اصناف هستند و بخش سوم نیز کارشناسان و صاحبنظران هستند. این گروهها هم ذینفغ هستند و هم اثرگذار در صنعت چاپ کشور هستند. این تغییرات به منظور ایجاد همدلی در بدنه فعال صنعت چاپ کشور ایجاد شد.
به نظر میرسد در دو گروه اول و سوم منطق خاصی برای انتخاب اعضای شورا وجود دارد. درخصوص انتخاب نمایندگان اتحادیهها و نهادهای صنفی چه منطقی حاکم بوده است؟ زاویه و نوع نگاه برخی از رؤسای اتحادیهها ـ به ویژه در بعضی از استانها ـ همخوانی و همراهی قابل توجهی با مباحث استراتژیک صنعت چاپ ندارد. چه دلیلی برای این انتخابها وجود داشته است؟ نمایندگان اتحادیههایی از تهران نیز در شورا حضور دارند که مجموعههای تحت مدیریتشان در حال از بین رفتن و فروپاشی است. حال آنکه بسیاری از فعالان صنعت چاپ که در حوزه صادرات نقش فعالی هم ایفا میکند، در شورا حضور ندارند. آیا از نظر شما این مشکلی ساختاری برای شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ محسوب نمیشود؟
اگر قرار باشد که در شورا تصمیمی گرفته شود، اصناف باید آن را بپذیرند و درکی از آن داشته باشند. لذا باید نمایندگانی در شورا داشته باشند تا موضوع را به بدنه صنفی منتقل نماید. این امکان را صاحبنظران نمیتوانند به طور کامل منتقل کنند. نمایندگان اتحادیهها هم نمایندگان اعضای صنف برای شورا هستند و هم زبان گویای شورا برای صنف هستند. انتخاب نمایندگان اتحادیهها برای حضور در شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ کشور از این منظر است.
البته ناگفته نماند که صنعت چاپ کشور نیازمند نهادهای پیشرفتهتر و توسعهیافتهتری است. این نوع مشکلات را باید از طریق ایجاد زیرساختهای مناسب جهت توسعه نهادهای صنفی پیگیری کنیم. شاید نیاز باشد که در برخی از اتحادیهها ادغام صورت گیرد. چون در حال حاضر نمیتوان چاپ را به مفهومی که در گذشته تفکیک شده است در نظر گرفت. اما اصل حضور نمایندگان اتحادیههای صنفی در شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ کشور ضروری و لازم است. در هر صورت فواید حضور نمایندگان اتحادیهها در شورا از مشکلات و مضرات آن بسیار بیشتر است.
از سوی دیگر، کارگروههای شورای سیاستگذاری نقش بسیار مهمی دارند. از نمایندگان واحدهای صنعتی بزرگ در بخش این کارگروهها استفاده میشود. باید توجه داشت که در بعضی مواردی نقش کارگروهها از نقش شورا نیز بزرگتر و مهمتر است. علاوه بر آن، بخشی از صاحبنظران نیز از میان فعالان صنعتی انتخاب میشوند.
در پایان نیز باید توجه داشت که دستورالعمل شورا به امضا اعضای شورای قبلی رسید. در حقیقت این دستورالعمل مصوبه دوستان دوره اول است. لذا اعضای جدید شورا هم میتوانند مصوبات جدیدی در خصوص داشته باشند و هم میتوانند اصلاحاتی را در ساختار شورا ایجاد نمایند. دلیل تصویب این طرح نیز حضور تمامی بخشها و شنیدن مطالبات خواستههای تمامی فعالان عرصه صنعت چاپ در شورای عالی سیاستگذاری صنعت چاپ بود.
ادامه دارد ...