بازگشت چاپ به نمایشگاه کتاب؛ فرخنده و قابل تکرار!؟

  رضا معصومی - یکی از برنامه های سال های دور نمایشگاه کتاب تهران برپایی بخشی به نام کارنامه نشر بود که اگرچه در چند سال اخیر هم به نام دیگری برپا می شود، اما خالی شدن این بخش از فعالیت های چاپی از حدود کمتر از یک دهه پیش ، این بخش را به  حوزه نشر محدود ساخته بود. جدا کردن چاپ و نشر اگر چه تا حدودی امکان ناپذیر می نماید ، اما با توجه به این که تنها یک بخش از چاپ به حوزه کتاب و نشر مربوط می شود و بخش های دیگر که اتفاقن گستردگی قابل ملاحظه ای هم دارند ارتباط چندانی با نشر ندارند ، آوردن آن در کنار نشر محدود ساختن آن تلقی می شود. همان باوری که روزی به این نتیجه رسید که می توان در کنار نشر وکتاب و در یک دوره نمایشگاه مطبوعات چاپ را کنار این حوزه ها نشاند ، پس از چند دوره به این استدلال رسید که این دو بهتر است دور از هم باشند و زیر یک سقف ننشینند. استدلال دیگری هم وجود داشت که تا حدی منطقی می نمود. برپایی نمایشگاه مستقلی به نام چاپ وبسته بندی در تهران به صورت بین المللی بهانه خوبی بود تا مدیران نمایشگاه های کتاب ، آرام آرام بخش چاپ را از این نمایشگاه ها حذف کنند؛ اتفاقی که از قضا سر وصدایی هم به پا نکرد و کسی  مدعی آسیب رسیدن به حوزه چاپ یا نشر نشد. حضور دوباره بخش چاپ در فضایی مناسب در بیست و ششمین دوره نمایشگاه کتاب تهران که از قضا آخرین دوره از مجموعه نمایشگاه های دولت های نهم و دهم  هم هست از چند منظر قابل توجه است.

 حضور یک مدیرکل  تازه  دردفتر امور چاپ که نخستین تجربه حضور خود در حوزه چاپ  را پشت سر می گذارد و زمان زیادی هم نیست که به این سمت گمارده شده و صد البته حمایت های معاونت امور فرهنگی از این اقدام یکی از دلایل احیای یک سنت نه چندان قدیمی است. این امر نه تنها مذموم نیست که بسیار هم پسندیده است که ویترین تازه و دیگری، به غیر از نمایشگاه چاپ وبسته بندی به حوزه چاپ داده می شود و این حوزه در کنار نمایشگاه پر از بازدید کننده کتاب به خوبی دیده می شود.

نکته دیگر این که  از قضا مهم هم می نماید بی رونقی نمایشگاه بین المللی چاپ و بسته بندی تهران است که در سال های اخیر بی نفس هم شده و جانی ندارد. اثاث کشی اهالی صنعت چاپ به نمایشگاه کتاب به بهانه بی رونقی نمایشگاه تخصصی و مستقل خود البته هرگز بهانه و توجیه خوبی نیست. چرا که هر بخش ( البته در یک ساختار هدفمند و درست ) باید در جای خود دیده شود ، نه این که تمام تلاش ما به این امر معطوف شود که خلا نمایشگاه چاپ را در نمایشگاه کتاب پر کنیم. این امر متاسفانه از سوی بسیاری از فعالان حوزه چاپ بارها مورد تاکید قرار داشته است که ما هرگز در نمایشگاه های چاپ تهران شرکت نمی کنیم و در سال های گذشته  تنها در بخش کارنامه نشر نمایشگاه کتاب تهران شرکت می کردیم. قدر یقین هر نمایشگاه با این هدف برپا می شود که مورد استقبال بازدید کنندگان قرار گیرد و فعالان بتوانند به مشتریان و بازدیدکنندگان تازه ترین محصولات و نتایج تلاش شان را به نمایش بگذارند و نشان دهند که در یک سال گذشته چه کرده اند، اما پر کردن یک چاله با موادی که در جای دیگری است و تا حدودی به موضوع ربطی ندارد نیز تا حدی نه معقول به نظر می رسد و نه درست.

نکته آخر هم این که بخش چاپ در حالی به نمایشگاه کتاب تهران بازگشته  است که نمایشگاه کتاب تهران هم خود به درد بی مخاطبی نمایشگاه چاپ وبسته بندی در این دوره دچار شده است. نمایشگاهی که در سال های اخیر با طمطراق بسیار، پربازدید کننده ترین نمایشگاه کتاب جهان تلقی می شد، امسال مخاطب ندارد. این را همه رسانه های کشور می گویند و می نویسند تا باور کنیم که سیاست های غلط حداقل یک دهه گذشته حالا دارد بار می دهد. و گرانی کتاب و تحریم و مردمی که نیستند تا نمایشگاه را پر رونق کنند، عاملی شود برای این که بگوییم ما کتاب نمی خوانیم. و چون کتاب نمی خوانیم نیازی هم نداریم به نمایشگاهی برویم که به کتاب اختصاص دارد. البته بخش چاپ نمایشگاه با توجه به جذابیتی که نسبت به دیگر بخش ها دارد و ماشین هایی که برخی از فعالان و صحافان به نمایش گذاشته اند با استقبال همبن اندک بازدید کنندگان هم روبرو می شود، اما این همه ماجرا نیست. ماجرا درد سیاست زدگی حوزه فرهنگ است که حالا با بی میلی هم همراه شده است. و همه بخش ها هم چه بخواهند و چه نخواهند با آن دست به گریبان اند.

اتفاقی که می توانست برای حوزه چاپ خوشایند باشد در نخستین گام و پس از چند سال چندان شیرین نشد و با توجه به این که دست اندرکاران دولت بعد که متولی نمایشگاه می شوند چنین نگاهی را بپسندند و دوباره به حضور بخش چاپ در نمایشگاه بیست وهفتم رضایت دهند، امری است که هنوز معلوم نیست.

 به هر حال این اتفاق تا حدودی از سوی فعالان حوزه چاپ بویژه فعالان حوزه های چاپ کتاب و مطبوعات و تا حدودی برگزیدگان مسابقات تخصصی صنعت چاپ مبارک تلقی شد، امر مبارکی که در صورت ادامه می تواند به دیده شدن هر چه بیشتر صنعت چاپ کمک کند.