با گذشت حدود یکسال از گرانی روز افزون کاغذ و عدم توجه به موقع به این مشکل، تعدادی از ناشران كشور دچار مشکل شدهاند. البته موضوع به همین جا ختم نشده و از آنجایی که کار چاپ، لیتوگرافی و صحافی در یک زنجیره تکمیلی پس از یکدیگر قرار گرفتهاند، بخشهای بعدی یعنی لیتوگرافی و صحافی نیز از این موضوع بی نصیب نماندند تا جایی که بروز این مشکل به تعطیلی یا کاهش فعالیت برخی از چاپخانهها، لیتوگرافیها و صحافیهای كشور منجر شده است.
شبنم مهدیانی - با گذشت حدود یکسال از گرانی روز افزون کاغذ و عدم توجه به موقع به این مشکل، تعدادی از ناشران كشور دچار مشکل شدهاند. البته موضوع به همین جا ختم نشده و از آنجایی که کار چاپ، لیتوگرافی و صحافی در یک زنجیره تکمیلی پس از یکدیگر قرار گرفتهاند، بخشهای بعدی یعنی لیتوگرافی و صحافی نیز از این موضوع بی نصیب نماندند تا جایی که بروز این مشکل به تعطیلی یا کاهش فعالیت برخی از چاپخانهها، لیتوگرافیها و صحافیهای كشور منجر شده است. گفته های زیر تنها گوشههایی از ناگفتههای اصحاب نشر کشور است، مجموعهای که شش ماه است از تغییر قیمت کاغذ بیمار و رنجور شده، اما کسی درمانی کارساز برای آن در نظر ندارد.
سیاه پشت مدیر انتشارات «تیسا» با اشاره به وضعیت نامساعد انتشارات در كشور گفت: نوسانات قیمت كاغذ از اسفندماه سال گذشته به طور جدی شروع شد به نحوی كه در اسفندماه ناشران هر بند كاغذ 23 هزار تومانی را 34 هزار تومان خریداری می كردند. برخی از ناشران ابتدا تصور می كردند این نوسانان قیمت به علت ماههای پایانی سال است اما با آغاز سال جدید و افزایش روند این نوسانات مشخص شد كه مشكل جدی تر از اینها بود.
وی ادامه داد: در حال حاضر نزدیك به یك سال است كه نه تنها قیمت كاغذ پایین نیامده بلكه قیمت آن به 75 هزار تومان نیز رسیده است. این افزایش قیمت منجر شده تا كتابی كه دو سال قبل برای ناشر 2هزار و 500 تومان تمام می شد الان به قیمت 7 هزار و 500 تومان برایش تمام شود. تمامی این تحولات باعث شده تا اگر ناشری قصد حمایت از یك كتاب را داشت، اكنون دیگر این امر برایش امكان پذیر نباشد.
مردم آسیب پذیرترین قشر در موضوع گرانی كاغذ هستند
سمیه سیاه پشت اظهار كرد: از طرف دیگر خریداران كتاب در این موضوع، آسیب پذیرترین قشر به شمار می روند زیرا برخی از آنان مانند دانشجویان مجبور به خرید كتابهایی از جمله كتابهای درسی و كمك آموزشی هستند. در حال حاضر این قشر با افزایش قیمت ناگهانی این كتابها موجه شدهاند.
وی گفت: با این شرایط دیگر چاپ كتابهای داستانی، روانشناسی و ... برای ناشران مقرون به صرفه نیست و دیگر كسی در این حوزه ها سرمایه گذاری نمی كند و علاوه بر این مردم هم دیگر خرید كتاب را از سبد كالاهای فرهنگی خود حذف كرده اند و در این میان تنها ناشران هستند كه آسیب جدی می بینند. رویكردی كه ناشران بزرگ در این اوضاع نابسامان در پیش گرفتهاند نیز موید این موضوع است به نحوی كه برخی از انتشاراتی هایی كه در گذشته روزی یك كتاب منتشر می كردند اكنون 4 ماه است كه هیچ تولیدی نداشته اند.
ناشران كوچك ناگزیر به اعلام ورشكستگی هستند
مدیر انتشارات «تیسا» عنوان كرد: این نشانگر این است كه حتی در این وضعیت ناشران بزرگ هم با مشكل جدی مواجه شدهاند چه برسد به خرده پایان این عرصه؛ اكنون ناشران كوچك دیگر افقی از آینده كاری خود ندارند و بسیاری از آنان اعلام ورشكستگی كرده اند و تعداد اندك باقی مانده نیز فعلا از سرمایه های خود در این راه هزینه می كنند.
وی با اشاره به راهكارهای حل این مشكلات گفت: بسیاری از این مشكلات با ورود دولت و كنترل نوسانات كاغذ برطرف می شود و یا حداقل به حالت عادی برمی گردد و زمینه فعالیت ناشران را فراهم می كند. شرایط فعلی فعالیت ناشران را فلج كرده و مانع از انعقاد قراردادهای جدید آنان شده است.
انتشار كتاب برای ناشران تبدیل به ریسك شده است
همچنین محمدحسن طباطبایی مدیر نشر «آبی» با اشاره به اوضاع ناخوشایند نشر گفت: حتی برپایی نمایشگاه كتاب تهران نیز نتوانست بر رونق بازار فروش كتاب بیافزاید. این روزها انتشار یك كتاب برای یك ناشر ریسك بزرگی است به نحوی كه كاغذی كه یك زمانی بند 60 در 90 آن، با قیمت 5 هزار تومان دراختیار ناشران قرار می گرفت، امروز با قیمتی بالای 50 هزارتومان قابل خرید برای ناشران است. در شرایط امروزی، انتشار كتاب برای ناشران كار بسیار دشواری است، زیرا ناشران باید پیش از انتشار حداقل برآوردی 70 درصدی از فروش كتاب مورد نظرشان داشته باشند تا این ریسك را بپذیرند.
وی افزود: اگر این اطمینان؛ پیش از انتشار برای ناشر وجود نداشته باشد و با این وجود ریسك انتشار كتاب را بپذیرد، امكان ماندن كتابها در انبار و خاك خوردنشان در كتابفروشی وجود دارد و در این صورت خیلی زود ناشر ورشكسته میشود به همین دلیل باید با ورود مسئولان هرچه سریعتر فكری اساسی برای ناشران كشور كرد.
تولیدات ناشران به یك دهم رسیده است
كاهش نقدینگی ناشران و همچنین كاهش چشمگیر تولیدات از جمله مهمترین مشكلاتی است كه این روزها گریبانگیر ناشران شده است. به نحوی كه داوود فرزانه مدیر انتشارات «غنچه» با اشاره به عقب نشینی ناشران با توجه به شرایط كنونی گفت: افزایش ناگهانی قیمت كاغذ و همچنین ماندگاری آن در این وضعیت موجب شده تا بسیاری از ناشران در كشور از چاپ كتاب هراس داشته باشند. به گفته وی كاهش نقدینگی ناشران نیز از طرفی دیگر موجب شده تا كار كمتری را قبول كنند به نحوی كه اگر ناشری در گذشته از هر 10 كار پیشنهاد 9 كار را می پذیرفت، اكنون این روند به یك مورد رسیده است؛ به همین دلیل عملا گرانی كاغذ موجب شده تا تولیدات ناشران به یك دهم كاهش یابد .
وی ادامه داد: از سوی دیگر مخاطبان خرید كتاب به جز قشرهای دانشجو و دانش آموز كه ناگزیر به خرید كتاب آن هم با هر شرایط قیمتی هستند، تقریبا به صفر رسیده است. این روند باعث می شود تا بسیاری از ناشران برای ماندگاری در این عرصه به چاپ كتابهای درسی و كمك آموزشی روی بیاورند.
انتشاراتی ها به چاپ كتابهای كم حجم می پردازند
فرید مسعودی، مسئول پخش انتشارات «دلیل ما» درباره گرانی کاغذ گفت: گرانی کاغذ موجب شده تا بسیاری از انتشارات کمتر به چاپ کتاب بپردازد. همچنین بسیاری از انتشارات به دلیل گرانی کاغذ تنها کتابهایی را که برای نخستین بار منتشر میشوند و به نوعی مطالب آن بهروز و تازه باشند را منتشر میکنند زیرا به دلیل گرانی کاغذ نمیتوانبد دیگر طبق روال گذشته به انجام فعالیت بپردازد.
مسعودی ادامه میدهد: همچنین انتشاراتی ها فعلا به دلیل گرانی کاغذ از چاپ کتابهای دورهای، دارای تعداد صفحات زیاد (حجیم) و به ویژه کتابهای مرجع خودداری میکنند و بیشتر به چاپ کتابهایی که دارای صفحات کم و درخواستی باشند، میپردازند. باید عنوان كرد كه گرانی فعلی قیمت کاغذ از نظر کارشناسی اصلا قابل توجیه نیست چراکه مدیران و مسوولان نظارتی در این بخشها به وظایف نظارتی و اجرایی خود عمل نمیکنند.
مسئول پخش انتشارات «دلیل ما» ادامه داد: در حال حاضر قیمتی که دولت برای ارز کاغذ در نظر گرفته یک هزار و 226 تومان است که باید گفت همه کاغذهایی که در کشور موجود است اگر با نرخ کمتر از این ارز به کشور وارد نشده باشد با این نرخ وارد شده است اما باز این امر با قیمت کنونی کاغذ همخوانی ندارد. در حال حاضر اگر حتی کاغذ با نرخ ارز آزاد به کشور وارد شود نه قیمت ارز مصوب دولت، باید با حداکثر قیمت 40 تا 50 هزار تومان به ناشران ارایه شود، اما امروز فروش کاغذ در کشور به قیمت 75 هزار تومان رسیده که هیچ توجیهی برای آن قابل قبول نیست.
ریزش 30 درصدی مخاطبان كتاب
محمد احمدی مدیر انتشارات «مهدی رضایی» نیز با اشاره به شرایط كنونی انتشارات در كشور گفت: گرانی كاغذ در نهایت منجر به شكل گیری دو پدیده در كشور می شود. اول اینكه قیمت كتاب بیش از اندازه افزایش می یابد و دوم اینكه امكان سرمایه گذاری ناشران كاهش می یابد زیرا ناشری كه در گذشته به طور مثال با مبلغ 10 هزار تومان می توانست 5 كتاب چاپ كند، اكنون با این مبلغ یك كتاب را هم به سختی چاپ می كند.
وی ادامه داد: شاید این شرایط فعلا منجر به كاهش چشمگیر مخاطبان نشده باشد ولی در آینده نزدیك شاهد این موضوع خواهیم بود كه دیگر كتاب از سبد خانواده ها حذف شود. با توجه به افزایش قیمتها، تا كنون 30 درصد مخاطبان كتاب ریزش داشته اند به همین سبب باید قبل از رسیدن به شرایط اضطرار در این موضوع، فكری اساسی كرد.
احمدی با اشاره به راهكارهای حل این مشكل عنوان كرد: برای حل این موضوع ناشران باید سبك تولیدات خود را تغییر دهند و از تولید كتابهای بی محتوا به سمت تولید كتابهای ارزشی روی بیاورند. مشكلات رخ داده در زمینه كاغذ شاید از این جهت به نفع تولیدات فرهنگی كشور باشد زیرا در این شرایط ناشران به صورت خواسته و ناخواسته به سمت تولید كتابهای پرمحتوا روی می آورند. از طرف دیگر محدود كردن تیراژها و افزایش تنوع در چاپ نیز می تواند بخشی از مشكلات را برطرف كند.
وزیر ارشاد: مشكل كاغذ به زودی برطرف می شود
پیش از این وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دو دلیل عمده برای گرانی کاغذ مطرح كرده و نوید روزهای خوب برای این کالای سفید را داده بود، اما برخلاف تمامی این وعدهها با گذشت حدود یك سال از اوضاع آشفته بازار كاغذ، هنوز تحولی در این عرصه رخ نداده است.
سیدمحمدحسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به مسئله کاغذ گفته بود: در مورد کاغذ مشکلات عدیدهای در بازار به وجود آمد، بخشی از آن به دلیل وقفهای بوده که در واردات ایجاد شد و بخشی دیگر اینکه آنچه در انبارها بود به موقع توزیع نشد، اما خوشبختانه محمولههای متعددی در حال ورود به کشور هستند که این موضوع به مناسب شدن قیمتها کمک میکند. وزیر ارشاد درباره اینکه چه زمان شاهد کاهش قیمتها خواهیم بود بیان کرد: با ورود به تدریج محموله ها به كشور به تدریج قیمتها در روهای آتی بهتر میشود.
در شرایطی که یارانه خرید کاغذ توسط دولت میتواند اهرم موثری جهت حل مشکل گرانی کاغذ باشد، وجود دلالان، انحصار واردات و نوسان قیمت ارز تاثیرات خود را بر قیمت کاغذ گذاشته است و در شرایط کنونی ناشران با مشکل گرانی کاغذ دست و پنجه نرم میکنند. فروشندههای کاغذ خارجی دیگر علاقهای برای معامله با ایران ندارند. از طرف دیگر قیمت کاغذ در کشورهای تولید کننده هم افزایش داشته است. هزینههای نقل و انتقالات از طریق کشتیرانی و همچنین جابجاییهایی که در داخل کشور انجام میشود، افزایش یافته و ضمن این، واسطههای فروش کاغذ هم مبالغی را در این میان دریافت میکنند.
مشکلات بالا زمینه لازم جهت کاهش نشر کتاب و افزایش قیمت آن را فراهم کرده است. با توجه به آنکه وزارت بازرگانی مسئولیت واردات کالا را بر عهده دارد، وزارت ارشاد نیز باید با حمایت از انجمنها و مسئولان این بخش کمک شایانی به حل مشکلات کاغذ کند. در شرایطی که کاغذ به عنوان رگ حیاتی نشر شناخته میشود و استفاده از تکنولوژی سایبر جایگاه خود را در میان مردم پیدا نکرده است، یافتن مسئول اصلی برای حل مشکل گرانی کاغذ، مسئله مهمی است.
این گزارش پیش از این در روزنامه مغرب منتشر شده و به دلیل اهمیت در اخبار چاپ بازنشر می شود.