رضا رضایی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ در گفتگو با اخبار چاپ پیرامون صادرات کتاب و دریافت سفارش از کشورهای منطقه، گفت: ظریفتها و فرصتهای بسیاری در ایران به منظور صادرات محصولات چاپی در حوزههای گوناگون وجود دارد. ارائه خدمات در زمینه چاپ کتاب، پوستر، انواع کارتها و... نیز بخشی از محصولات چاپی هستند که صنعتگران ایرانی توانایی انجام آن را به خوبی دارند.
وی که همزمان با برگزاری بیست و سومین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با خبرنگار پایگاه اطلاعرسانی اخبار چاپ گفتگو میکرد، درخصوص مشکلات و موانع توسعه صادرات کتاب، تصریح کرد: به گفته مسئولین امر، 970 ناشر از 80 کشور جهان در بیست و سومین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران شرکت کردهاند. حضور این تعداد ناشر به صورت همزمان در داخل کشور میتواند زمینهساز رشد و توسعه صادرات محصولات چاپی، بخصوص صادرات کتاب باشد. لیکن متأسفانه بنا به دلایل مشخصی این امر محقق نمیگردد. رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ با اشاره به رشد روزافزون کشور هند در زمینه صادرات کتاب و دریافت سفارش چاپ کتاب از کشورهای اروپایی و امریکایی، اظهار داشت: چاپخانههای ایران در مقایسه با چاپخانههای هند از توانایی فنی و تجهیزاتی فوقالعادهای برخوردار هستند. لذا توان بالقوه رقابت با این کشور در ایران وجود دارد. لیکن مشکلات عدم توفیق در این زمینه را میتوان به چهار بخش عمده تقسیم کرد: نخست؛ از نظر فنی. علیرغم اینکه گفته شد چاپخانههای ایران توانایی رقابت با هند یا هر کشور دیگری در سطح منطقه را دارند، مشکل در خدمات پس چاپ یا صحافی است. به دلیل بافت سنتی و غیرصنعتی صحافان کشور، این بخش از فعالان صنعت چاپ توانایی ارائه محصولات در سطح انبوه را نداشته و از نظر زمانبندی با مشکلات عدیدهای دست به گریبان خواهند شد. این موضوع ناشی از عدم توازن در رشد بخشهای مختلف صنعت چاپ ایران است. چرا که واحدهای صحافی (خدمات تکمیلی چاپ) نیز همانند چاپخانهها یا لیتوگرافیها تجهیز نشدهاند. به گونهای که کماکان شاهد صحافیهای سنتی هستیم که هنوز نیز از ماشینآلات بسیار قدیمی استفاده میکنند.
دوم؛ عدم پایبندی به قانون کپیرایت. متأسفانه هنوز در ایران قانون کپیرایت به تصویب نرسیده است. حال آنکه بسیاری از کشورهای منطقه (کشورهای حاشیه خلیج فارس، کشورهای عضو سازمان منطقهای اکو و کشورهای آسیای میانه) تابع این قانونی بینالمللی بوده و ناشران اروپایی و امریکایی به سادگی و در کمال آرامش تولید و چاپ کتابهای خود را به این کشورها واگذار میکنند.
مشکل دیگر؛ بالا بودن تعرفههای گمرکی. یکی از بزرگترین مشکلاتی که در زمینه توسعه صادرات محصولات صنعت چاپ ایران در بخشها و حوزههای متعدد این صنعت وجود دارد، بالا بودن یا به عبارت صحیحتر تعیین تعرفههای گمرکی بدون در نظر گرفتن ملاحضات کارشناسی است. یکی از بزرگترین و اساسیترین مشکلاتی که مانع توسعه صادرات محصولات چاپی کشور در بخشهای مختلف ـ از جمله صادرات کتاب ـ شده است، عدم برنامهریزی و کارشناسی دقیق در تعیین تعرفههای گمرکی است. این مشکل بسیاری از ظرفیتهای بالقوه کشور را به حالت تعلیق فرو برده است. شرایط تعرفههای گمرکی در حال حاضر به گونهای است که محصولات چاپ شده از کشورهای مختلف (بخصوص از کشورهای چین و ترکیه) با تعرفههای بسیار پایین وارد کشور میشوند و بدین جهت تولیدکنندگان را به چالشهای جدی میکشانند. حال آنکه از نظر اجرت چاپ و قیمت تمامشده سفارشات چاپی، ایران توانایی رقابت با تمام کشورهای منطقه را دارد.
و اما مشکل آخر؛ تحریمهای اقتصادی. البته تحریمهای اقتصادی علیرغم تمام مشکلات و معضلاتی که در راه توسعه صنایع و صادرات غیرنفتی در کشور ایجاد کرده است، ظرفیتها و فرصتهای بدیعی را هم فراروی صنعتگران کشور پدید آورده است. زیرا کمبود تجهیزات، ماشینآلات و مواد اولیه در صنعت چاپ موجب شد تعدادی از فعالان صنعت چاپ کشور به فکر افتاده و در پی رفع این نقیصه باشند. لذا توانستند با استفاده از خلاقیت و توانمندیهای خود رقم قابل قبولی از احتیاجات خود را تولید نمایند.
با تمام این اوصاف به علت نفوذ کشورهای غربی در بدنه بیشتر دولتهای منطقه، هر زمان که مشکلات کمرنگ شده و فعالان صادراتی ایران در آستانه عقد قرارداد با کشورهای منطقه قرار میگیرند، این دولتها با تهدید و ارعاب یا تطمیع کشورهای غربی روبرو شده و این قراردادها منعقد نمیگردند.
رضایی در پایان با اشاره به ضرورت برونرفت از شرایط نامساعد فعلی، اذعان کرد: باید گروههای مختلف و جریانات متعدد حاضر در صنعت چاپ کشور، نگاههای صنفی و باندی را کنار گذاشته دو اقدام اساسی را در دستور کار خود قرار دهند.
فعالان صنعت چاپ ایران در ابتدا باید تواناییها، قدرت، ظرفیتها و امکانات صنعت چاپ را به مسئولین و مدیران دولت در بخشهای صنعتی، فرهنگی و صادراتی شناسانده و امتیازات لازم را در این خصوص جذب نمایند. و در گام بعدی این عده باید تمام توان خود را به کار گیرند تا محصولاتی با حداقل قیمت ممکن و بالاترین کیفیت، به مخاطبان و سفارشدهندگان عرضه نمایند.
انجام این مهم نیز مستلزم تأسیس سازمان یا نهادی است که در ابعاد ملی یا حتی بینالمللی فعالیت کرده و امکان همسو و همراه نمودن فعالان صنعت چاپ ایران را داشته باشد.