اخبار چاپ: ابراهیم حقیقی در زمره اساتید نام‌آشنای هنر گرافیک ایران محسوب می‌شود. وی علاوه بر فعالیت در عرصه‌های گوناگون هنر گرافیک ـ اعم از گرافیک هنری، گرافیک فرهنگی، گرافیک تجاری و... ـ در حوزه‌های مرتبط با امور صنفی و معیشتی طراحان گرافیک نیز سابقه فعالیت قابل ملاحظه‌ای داشته و تجربیات ارزنده‌ای در اختیار دارد.
پس از فقدان مرتضی ممیز ـ استاد برجسته هنر گرافیک ایران ـ در دنیای هنر گرافیک ایران، ابراهیم حقیقی طی دو دوره متوالی مسئولیت ریاست انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران را عهده‌دار بود. در سالیانی که حقیقی این مسئولیت را برعهده داشت، رویدادها و رخدادهای تلخ و شیرین بسیاری فراروی هنر گرافیک کشور و به تبع آن هنرمندان این عرصه قرار گرفت.
از این رو، و به جهت تلاش برای رفع این مشکلات و معضلات و به حداقل رساندن لطمات ناشی از آن‌ها، تجربیات و توانمندی‌های قابل اتکایی را در ابراهیم حقیقی ایجاد کرد. وی در این دوران به تحلیل‌ و شناختی مثال زدنی در خصوص مسائل مرتبط با هنرمندان گرافیست دست یافت. به سبب این سابقه وسیع و سال‌ها تلاش مستمر و گسترده در عرصه‌های گوناگون هنری، اجتماعی و نیز تجربیات بی‌نظیری که در این فرآیند کسب نموده است، از ابراهیم حقیقی، صاحب‌نظری توانمند و کارشناسی نخبه و مدیری موفق و اندیشمند ساخته است. تا جایی که می‌توان استاد ابراهیم حقیقی را نمونه‌ای از استراتژیست‌های هنر گرافیک ایران شمرد.
از دیگر سوی، ارتباط صنعت چاپ و هنر گرافیک، ارتباطی ناگسستنی، پیوسته، بایسته و الزامی است. ارتباطی که حضور و وجود هر یک را، به دیگری گره می‌زند. به طور قطع اگر هنر گرافیک نباشد، بخش قابل توجهی از محصولات چاپی از میان می‌روند؛ و اگر صنعت چاپ نباشد، هیچ اثر گرافیکی مجال عرضه و نمایش پیدا نمی‌کند. به طریق بالا، هنر گرافیک تنهاوتنها با عبور از معبر چاپخانه، به اثری گرافیکی تبدیل می‌شود.
این ارتباط تنگاتنگ موجب می‌شود تا تنها طراحان گرافیکی در زمره طراحان خبره، کارآمد و استادکار مطرح شوند که نسبت به ابزار، ماشین‌آلات، تکنولوژی‌ها، ملزومات، مواد مصرفی و... صنعت چاپ آگاهی کامل داشته باشند. چون آن‌چه که به عنوان طرح نهایی در مانیتور رایانه‌ها یا صفحات کالک و طراحی مشاهده می‌شود، با محصول نهایی که از خروجی ماشین‌آلات چاپ بیرون می‌آید، تفاوت‌های آشکاری داشته باشد. از این رو، شناخت اقتضائات صنعت چاپ و روش‌های ارتقاء کیفیت محصولات و فرآورده‌های چاپی، نکته‌ای است که می‌تواند یک طراح گرافیک را در ارائه آثاری قابل قبول و استاندارد یاری برساند.
هرچند که می‌دانیم ذکر مقدمه‌هایی طولانی در گفتگوهای منتسب به رسانه‌هایی مانند خبرگزاری‌ها، چندان حرفه‌ای و زیبا نیست، اما طرح مسائل فوق ضرورتی اجتناب‌ناپذیر بود. چرا که مخاطبان این گفتگوی مفصل باید با اهمیت و سطح این گفتگو آشنا می‌شدند. آن‌چه در پی می‌خوانید تعریف گرافیک، راه‌های ارتقاء سطح آن، ضرورت‌ها و الزامات مرتبط با آن و... هنر گرافیک از منظر استادی است که شناخت قابل توجهی از صنعت چاپ دارد.
اخبار چاپ: جنابعالی به عنوان یکی از اساتید مطرح هنر طراحی و گرافیک، چه تعریفی از گرافیک ارائه می‌دهید؟ به بیان دیگر، تعریف هنر گرافیک از نظر استاد ابراهیم حقیقی چیست؟
ابراهیم حقیقی: وقتی صحبت از گرافیک می‌شود همیشه ذهن به دنبال تعریفی می‌رود تا همه معنا‌ها را از پس آن حاصل کند. اما توسعه و پیشرفت و دگرگونی در جهان آنقدر زیاد است که تعاریف به زودی عوض می‌شوند و قابل دگرگونی هستند.
گرافیک در حوزه هنرهای تجسمی یک هنر کاربردی است.به‌شخصه گرافیک را به هنر وآثار تولیدشده را به هنرهای تجسمی اتصال و ارتباط نمی‌دهم؛ بلکه گرافیک در حوزه ارتباط تصویری تعریف می‌شود. جالب آن‌که تولید این پدیده نیز برای نخستین بار در قرن بیستم روی داده است.
سعی می‌کنم در این گفتگو تنها به بخشی از گرافیک بپردازم که با صنعت چاپ در ارتباط و تعامل است. باید اذعان کنم که در سال‌های اخیر تکنولوژی‌ها و ماشین‌آلات مدرن صنعت چاپ کمک‌های شایان توجهی به گرافیک ارائه داده‌اند. این کمک‌ها، بخصوص در اواخر قرن بیستم و دهه‌ی 90 (میلادی) و نخستین دهه هزاره سوم و همزمان با پیشرفت‌های نرم‌افزارهای رایانه‌ای، بیش از پیش شده است. نرم‌افزارهای جدیدی که روانه بازار چاپ و گرافیک شده‌اند، فرآیند ارتباط طراحان، چاپخانه‌داران و در نهایت سفارش‌دهندگان را سهل‌کرده است. نتیجه این ارتباط و تعامل سازنده، تسریع در روند تولید فرآورده و محصول چاپی است.

اخبار چاپ: از نظر یک طراح گرافیک چه تفاوت‌های آشکاری میان تکنولوژی‌ها و سیستم‌های قدیمی صنعت چاپ با تکنولوژی‌های مدرن امروزی وجود دارد؟ آیا بهره‌برداری و استفاده از ماشین‌آلات چاپ ساده‌تر شده است؟ آیا این تفاوت‌ها در بخش آماده‌سازی چشم‌گیرتر است؟ و آیا این تفاوت‌ها در زمینه فرم و قالب قابل مشاهده و ارزیابی است؟
ابراهیم حقیقی: بخش‌ها و حوزه‌های گوناگون صنعت چاپ دستخوش این تغییر و دگرگونی شده‌اند. به بیان دیگر، می‌توان ادعا کرد که تمامی بخش‌های صنعت چاپ ـ اعم از پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ ـ به طور کلی مدرن و کاربردی‌تر شده‌اند.
به عنوان نمونه، در گذشته نه چندان دور، تخصص لیتوگرافی تخصصی بسیار پیچیده بود. به گونه‌ای که طراحان گرافیک باید نسبت به صنعت لیتوگرافی آگاهی کاملی می‌داشتند. از دیگر سو، شناخت کاغذ، مرکب، تکنولوژی‌های چاپ، مواد مصرفی و... نیز برای دستیابی به نتیجه مطلوب الزامی بود. با تمام این اوصاف، کار طراح در این مرحله نیز پایان نمی‌یافت؛ بلکه طراحان ناگزیر بودند از ابتدا تا انتهای فرآیند چاپ و تولید محصول در کنار ماشین چاپ می‌ماندند، تا بر کلیه فرآیند خلق اثر نظارت داشته باشند. اما در حال حاضر با وجود نرم افزارهای جدید، طراح می‌تواند در دفتر کارخود نتیجه مطلوب را ببیند و کار بسیار آسان شده است.

اخبار چاپ: علیرغم این نقطه نظر جنابعالی، به نظر می‌رسد در گذشته شاهد محصولات و فرآورده‌هایی با کیفیت بصری و هنری بالاتری بودیم. اما مدت‌هاست که به هیچوجه آثاری نظیر شاهنامه بایسانقری و موارد مشابه نیستیم. گویا اساتید طراحی و همچنین استادکاران چاپی کشور، دیگر تمایلی به ارائه محصولات باکیفیت و منحصربفرد ندارند. آیا جنابعالی با این نظر موافق هستید؟ و جنابعالی چه عواملی را در این خصوص مؤثر می‌دانید؟
ابراهیم حقیقی: محصولات فرآورده‌هایی که در گذشته تحت عنوان نفیس از آن‌ها یاد می‌شد، تک‌ستاره‌های درخشانی بودند که در تاریکی محصولات بی‌کیفیت آن دوران درخشندگی خاص خود را داشتند. محصولات نفیس در دوره‌های گذشته از کمیت بسیار پایینی برخوردار بودند. شاید تعداد آن‌ها حتی به انگشتان دست هم نمی‌رسید. لیکن در حال حاضر شرایط به طور کلی تغییر کرده است. اکنون تعداد ناشرانی که ناشر کتاب‌های نفیس لقب گرفته‌اند، به مراتب بیش از گذشته است. تا جایی که این قبیل ناشران توانسته‌اند در منطقه‌ای جغرافیایی ـ در شهر تهران ـ گردهم آیند و یک خیابان را به عنوان محل نمایشگاه‌ کتاب‌های نفیس نام‌گذاری (نام‌گذاری غیررسمی) نمایند.
اگر چنانچه کتاب‌های نفیس گذشته و حال را از نظر کیفیت نیز با یکدیگر مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که محصولات نفیس جدید به لحاظ کیفیت کاغذ، پروسه لیتوگرافی، چاپ و صحافی، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند. امروزه دیگر نیازی نیست که در میان آثاری که تحت عنوان آثار نفیس از آنان یاد می‌شود، به دنبال شاهکارهای خاص و ویژه بگردیم. زیرا اگر بخواهیم برای آثار نفیس رده‌ای از 100 نمره در نظر داشته باشیم، بخش قابل توجهی از آنان نمره و رده 80 را کسب می‌کنند. جالب آن‌که تعداد این نوع آثار نیز کم نیست.

اخبار چاپ: طبق نظر جنابعالی شاید بتوان این‌گونه عنوان نمود که سطح توقعات و انتظارات مخاطبان و فعالان عرصه چاپ و گرافیک، بالا رفته است. آیا می‌توان از این موضوع چنین استنباطی داشت؟
ابراهیم حقیقی: به طور قطع این موضوع درست است. اتفاقی که طی سال‌های اخیر روی داده، ارتقا سطح سلیقه و سواد بصری آحاد جامعه است. نکته قابل تأمل در اینجاست که نه تنها سطح سلیقه و سواد بصری فعالان چاپ و گرافیک ارتقاء یافته است، بلکه بسیاری از گروه‌های اجتماعی که ممکن است نسبت مستقیمی نیز با چاپ و گرافیک نداشته باشند هم درگیر این موضوع شده و از سلیقه استاندارد ـ یا نزدیک به استانداردی ـ برخوردار شده‌اند.
در سال‌های گذشته به عنوان یکی از اعضای هیات داوران در نمایشگاه‌های صنعت چاپ حضور داشتم. بدین جهت طی این سال‌ها، شاهد و ناظر چاپ آثار نفیسی با گستره‌ی بسیار وسیع بودم. در سال‌های اخیر نوع و نحوه طراحی و دیزاین بسته‌بندی‌های ـ حتی تجاری ـ آن‌قدر رشد کرده، مرغوب و باکیفیت شده‌اند که به راحتی می‌توانند با نمونه‌های خارجی رقابت کنند. حال آن‌که در گذشته چنین امکانی وجود نداشت. یا به طور کلی چیزی تحت عنوان بسته‌بندی مرغوب ایرانی به هیچوجه وجود نداشت.

اخبار چاپ: در بخشی از صحبت‌های خود اشاره کردید که تنها تولیدکننده‌ای در این بازار موفق خواهد بود که بتواند محصولات باکیفیت و استاندارد تولید نماید. آیا در حوزه نشر ـ منظور از نشر، حوزه‌های مرتبط با کتاب مدنظر است ـ هم شاهد آثار نفیس و باکیفیت بصری قابل تأمل هستیم؟
ابراهیم حقیقی: حوزه کتاب، حوزه فرهنگ و فرهیختگی است؛ در این حوزه استفاده از نام‌گذاری‌هایی مانند نفیس، چندان ارزنده و مناسب نیست. چرا که تصور می‌کنم در زمینه کتاب، نفاست باید جزء و ذات کتاب باشد. بدین معنی با تقسیم‌بندی کتاب نفیس و کتاب غیرنفیس نباید به ناشر یا تولیدکننده کتاب اجازه بدهیم که برای تولید برخی از کتاب‌ها انرژی و تلاش کمتری مصروف نماید.
در حقیقت کتاب‌ها باید به دسته‌هایی نظیر کتاب‌های خواندنی، کتاب‌های تصویری و... تقسیم‌بندی شوند. حتی برای یک کتاب خواندنی معمولی نیز باید همه تلاش‌ها برای نفاست اثر انجام شده باشد. این رویکرد نشان خواهد داد که نفاست در جوهر کتاب تعریف می‌شود. پیرایه و زینت کتاب نیست
در گذشته‌ها هم به همین‌گونه بود تمام افراد اعم از کتاب‌ساز، جلدساز، کاتب، تصویرگر، تذهیب‌گر و تشیع‌گر برای نفاست کتاب می‌کوشیدند و حاصل کارشان کتابی نفیس و منحصر به فرد بود که در موزه‌ها شاهد آن هستیم.
در حال حاضر ناشران معتبر و خوبی داریم که تمام قواعد را رعایت می‌کنند و کیفیت کارهایشان مطلوب است. اما همچنان در بازار کتاب شاهد کتاب‌هایی با کیفیت فوق‌العاده پایین نیز هستیم که روند تولید مناسبی ندارد.
اخبار چاپ: در فرآیند تولید آثاری که به نوعی با گرافیک در ارتباط است، هنرمند طراح گرافیک چه نقشی را ایفا می‌نماید؟ آیا می‌توانیم به گرافیست به عنوان مهم‌ترین حلقه زنجیره تولید نگاه کنیم؟ و آیا یک گرافیست به تنهایی می‌تواند موفقیت محصول را تضمین نماید؟
ابراهیم حقیقی: یک طراح گرافیک باید محصول و طرح خود را تا انتهای فرآیند تولید دنبال نماید. تمرکز بر این فرآیند به ویژه در محصولاتی که با حساسیت بالاتری مواجه هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. دستیابی و سفارش چاپ محصول در چاپخانه‌ای که توانایی انجام کار خوب و مناسب و ارزنده را دارد، امروزه در زمره مسئولیت‌های طراح گرافیک محسوب می‌شود.
البته در این مسیر نباید نقش هزینه‌ها و مسائل اقتصادی را نادیده انگاشت. به طور قطع باید به این موضوع نیز توجه خاصی داشت. به ویژه آن‌که معمولاً مدیران چاپخانه‌ها تمایل دارند تا سفارش‌هایی را در ابتدا انجام دهند که تیراژ بالایی داشته و چندان هم به تنظیمات زیاد دستگاه نیاز نداشته باشد. به بیان دیگر، کارها و محصولات روتین و بازاری از جذابیت بیشتری برای مدیران چاپخانه‌ها برخوردار هستند. از این رو، باید به مدیران این چاپخانه‌ها نیز حق داد. چرا که موظفند کلیه هزینه‌های سیستم تولیدی خود را تأمین نمایند؛ حقوق پرسنل و نیروهای خود را پرداخت نمایند؛ و هزاران گرفتاری دیگر، که باید بتوانند هر یک را به نوعی مرتفع کنند.
در این میان، چاپخانه‌هایی هم هستند که رویکرد مدیرانشان با دیگران متفاوت است. این عده از مدیران چاپخانه‌ها در پی جذب اعتبار و آبروی بیشتر برای واحدهای چاپی خود هستند. از نظر این مدیران، کسب اعتبار و شهرت حرفه‌ای از جذب منابع مالی اهمیت و اعتبار بیشتری دارد. از این جهت، تلاش می‌کنند تا اولاً استادکارانی ماهر، خبره و کاربلد را استخدام نمایند؛ و ثانیاً تقطه تمرکز خود را بر روی چاپ محصولاتی می‌گذارند که حساسیت هنری و گرافیکی بیشتری دارد. جالب آن‌که بسیاری از این نوع چاپخانه‌ها حتی حاضرند با قیمت‌های پایین‌تری نیز خدمات بهتری ارائه نمایند.
..... پایان بخش اول ادامه دارد....