نزدیک به یک ماه از آخرین روز و مراسم اختتامیه هفدهمین نمایشگاه بینالمللی ماشینآلات چاپ و بستهبندی میگذرد. نمایشگاهی که از جهات مختلف حاوی نکات ویژه و منحصربفردی بود. یکی از ویژگیهای بارز این نمایشگاه را میتوان در زمان برگزاری آن دانست. نمایشگاه هفدهم تنها هفت ماه پس از شانزدهمین دورهی این نمایشگاه برگزار شد. مجریان و دستاندرکاران نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران، علت این موضوع را پاسخگویی و اجابت یکی از مطالبات اصلی و همیشگی شرکتکنندگان ـ اعم از غرفهگذاران و بازدیدکنندگان ـ عنوان کردند.
اکنون با گذشت زمان و فروخوابیدن تبوتاب نمایشگاه و مسائل و موارد متن و حاشیه آن، میتوان به ارزیابی دقیق و بررسی جامع و مانع چگونگی برگزاری نمایشگاه هفدهم به لحاظ کمی و کیفی، پرداخت. بررسی علمی، پژوهش آکادمیک و ارائهی تحلیلهای منصفانهی رسانهای، نیازمند فضایی آرام و به دور از موافقتها و مخالفتهای گروهی و دستهای و حتی تجاری و صنفی است. از این رو، گذشت زمان و به تبع آن فاصله گرفتن از هیاهوی موافقان و مخالفان نمایشگاه، فرصت مغتنمی را در اختیار اخبار چاپ قرار داده است تا نتایج نظرسنجی انجام شده توسط این پایگاه اطلاعرسانی را عرضه نماید.
از آنجا که متأسفانه هرگز آمار دقیقی ـ و حتی غیردقیقی ـ از میزان رضایتمندی یا عدم رضایتمندی غرفهگذاران و بازدیدکنندگان نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران احصاء نشده و به تبع آن دستیابی به نقاط قوت و ضعف برگزاری نمایشگاه در هر دوره انکانپذیر نیست، لذا در هیچ دورهای مستنداتی در اختیار مجریان قرار نمیگیرد و به ناچار در هر دوره از روش سنتی و پرهزینهی آزمون و خطا ـ و یا بدتر از آن ـ از سلایق شخصی و تحلیلهای فردی استفاده میشود. بدین طریق امکان برنامهریزیهای راهبردی و تدوین استراتژی بلندمدت سلب شده و باید اعتراف کرد که هیچ نوع هدفگذاری و برنامهی روشمندی از سوی برگزارکنندگان ارائه نمیشود. کماینکه آمارها نیز مؤید این نکته است. چرا که علیرغم داعیه و ادعای برخی از اعضای ستاد برگزاری مبنی بر پیشرفت و سیر صعودی نمایشگاهرهای مستنداتی در اختیار مجریان قرار نمیگیرد و به ناچار در هر دوره از روش سنتی و پرهزینهی آزمون و خطا ـ و یا بدتر از آن ـ از سلایق شخصی و تحلیلهای فردی استفاده میشود. بدین طریق امکان برنامهریزیهای راهبردی و تدوین استراتژی بلندمدت سلب شده و باید اعتراف کرد که هیچ نوع هدفگذاری و برنامهی روشمندی از سوی برگزارکنندگان ارائه نمیشود. کماینکه آمارها نیز مؤید این نکته است. چرا که علیرغم داعیه و ادعای برخی از اعضای ستاد برگزاری مبنی بر پیشرفت و سیر صعودی نمایشگاه آمارهای ابتدایی همین ستاد حکایت از افت کمی مساحت نمایشگاه و به طریق اولی افت کیفی غرفهگذاران دارد. (رجوع شود به مصاحبهی اعضای ستاد، مبنی بر استقبال گستردهی غرفهگذاران داخلی و خارجی از نمایشگاه هفدهم؛ و همچنین رجوع شود به آمارهای ارائه شده توسط ستاد، مبنی بر مساحت غرفههای داخلی و خارجی در نمایشگاه هفدهم)
از دیگر شود، انتقاد بیپشتوانهی بدون ارائهی راهکارهای مقتضی، یا حکایت از عناد و دشمنی شخصی دارد و یا مؤید بیتدبیری شخص منتقد و بیعدالتی اوست. چنانچه منتقد یا منتقدان هر رویداد صنعتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... به دور از کوران متن و حاشیه ایستاده و تنها نظارهگر آن بوده و به عیبیابی و عیبجویی بپردازند، به طور قطع نه نقد را میشناسند و نه در پی بهبود و شرایط و تدبیر امور و رفع مشکلات هستند. بدیهی است چننی نقدهایی زیبنده و پسندیدهی فعالان صنعت چاپ کشور ـ با توجه به ابعاد فرهنگی آن ـ نیست.
لذا در جستار پیش روی سعی شده است انعکاس هر نکتهای مبتنی بر مستندات آماری و نظرات شرکتکنندگان اصلی نمایشگاه تنظیم شود.
اهداف نظرسنجی:
همانطور که پیشتر نیز اشاره شد تاکنون آمار دقیقی از موضع و رویکرد غرفهگذاران نسبت به چند و چون برگزاری نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران احصاء نشده است. ـ یا در اختیار رسانههای عمومی و تخصصی و فعالان صنعت چاپ کشور قرار نگرفته است. ـ لذا دستاندرکاران اخبار چاپ بر آن شدند تا به قدر بضاعت، امکانات و توانمندیهای موجود، نمونههای آماری قابل اعتنایی را انتخاب نموده و فرآیند نظرسنجی از غرفهگذاران نمایشگاه هفدهم را آغاز نمایند.
در ابتدای امر 16 پرسش در حوزههای خدمات رفاهی و عمومی نمایشگاه، خدمات تخصصی نمایشگاه، نحوهی تعامل عوامل اجرایی با غرفهگذاران، کمیت بازدیدها، کیفیت بازدیدکنندگان، فصل برگزاری نمایشگاه، ساعات بازدید، کیفیت اطلاعرسانی، حجم تبلیغات، فضای غرفهها و سالنها و در نهایت میزان تمایل غرفهگذاران نسبت به حضور در دورههای آتی، طراحی و تکثیر شد.
در دومین مرحله، سالنهای 38 (سالن چاپ)، خلیجفارس (سالن بستهبندی) و 41 به عنوان جامعه آماری این نظرسنجی انتخاب شدند. هر یک از سالنهای مذکور بخشهای مجزایی از فعالان صنعت چاپ و بستهبندی کشور را در خود جای داده بودند. البته سالن 41 ویژگیهای خاصی نیز داشت. دو ویژگی عمده این سالن را میتوان در استقرار ستاد برگزاری نمایشگاه و وجود غرفههای خالی در آن دانست.
پس از طراحی و تکثیر فرم نظرسنجی و انتخاب جامعه آماری (سالنهای 38، خلیجفارس و 41) گروه آمارگیری اخبار چاپ عازم سالنهای مذکور گردیدند. در نهایت 117 غرفهگذار، پرسشهای طرح شده را پاسخ دادند.
این نظرسنجی اهداف مختلفی را دنبال میکرد. برخی از این اهداف عبارتند از:
1. تعیین میزان رضایتمندی غرفهگذاران از نمایشگاه هفدهم؛
2. شناخت نقاط قوت و ضعف نمایشگاه هفدهم، مبتنی بر محورهای طراحی شده؛
3. بررسی میزان تمایل و علاقهمندی غرفهگذاران نسبت به حضور در نمایشگاه هجدهم؛
4. تعیین بهترین شاخص نمایشگاه هفدهم؛
5. شناخت بزرگترین مشکل نمایشگاه هفدهم؛
6. تبیین مطالبات اصلی غرفهگذاران؛
7. آشناسازی برگزارکنندگان نمایشگاه با مطالبات غرفهگذاران؛
8. و...
به طور قطع این نظرسنجی در ابعاد یک پایگاه اطلاعرسانی با بضاعتی اندک انجام شده است. لیکن همین مقدار نیز میتواند برگزارکنندگان نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران را با خواستهها و مطالبات غرفهگذاران آشنا نماید. ضمن اینکه احصاء چنین آمارهایی به برنامهریزی دورههای آتی کمکهای شایان توجهی خواهد داشت.
پرسشهای نظرسنجی:
پرسشهای این نظرسنجی براساس 12 محور عمده و 7 شاخص نمایشگاهی طراحی شد. شاخصهای نمایشگاههای تخصصی و صنعتی از استانداردهای بینالمللی تبعیت میکند. البته تمامی این استانداردهای براساس جغرافیا، فرهنگ، زیرساختهای صنعتی، شرایط اقتصادی و... هر جامعهای بومیسازی شده و دستخوش تغییرات عمده و گاه دگردیسیهای بنیادین میشود. موضوعی که متأسفانه تاکنون در ایران رخ نداده است و در نتیجه کشور ما فاقد استانداردهای نمایشگاههای تخصصی و صنعتی است. از این رو، نظرسنجی مذکور طبق شاخصهای نمایشگاهی از نمایشگاههای تخصصی کشورهای منطقه نظیر: ترکیه، امارات عربی متحده و هند اقتباس شده است. در این نظرسنجی 16 پرسش مطرح شد. پرسش مذکور به ترتیب عبارتند از:
1. کیفیت و شرایط سالنها؛
2. کیفیت و شرایط غرفهها؛
3. کیفیت و شرایط واگذاری امکانات سایبر (اینترنت پرسرعت و...)
4. نوع برخورد و اقدامات مدیریت سالنها؛
5. عملکرد ستاد برگزاری نمایشگاه؛
6. تعداد و کیفیت بازدیدکنندگان؛
7. تعداد و اعتبار غرفهگذاران؛
8. زمان برگزای نمایشگاه؛
9. تعداد روزهای برگزاری نمایشگاه (4 روز، از دوشنبه تا پنجشنبه)؛
10. ساعات برگزاری نمایشگاه (9 تا 16)؛
11. نحوه و شکل تقسیمبندی سالنها و غرفهها؛
12. کیفیت و نحوهی اطلاعرسانی؛
13. کیفیت و حجم تبلیغات عمومی در اطراف نمایشگاه؛
14. کیفیت و حجم تبلیغات عمومی در سطح شهر؛
15. کیفیت و حجم تبلیغات از رسانههای عمومی (دیداری، شنیداری و مکتوب)؛
و در نهایت:
16. آیا در دورهی آتی به عنوان غرفهگذار در نمایشگاه حضور خواهید داشت؟
پاسخگویی به 15 پرسش نخست به صورت چهار گزینهای و با پاسخهای خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف بود. برای پرسش شانزدهم، گزینههای بلی و خیر و هنوز تصمیم نگرفتهام، در نظر گرفته شده بود.
نتایج تفکیکی نظرسنجی:
همانگونه پیشتر نیز اشاره شد 117 غرفهگذار از سه سالن، پاسخگوی پرسشهای نظرسنجی اخبار چاپ بودند. در این مرحله پاسخهای ارائه شده به هر یک از پرسشها مورد بررسی قرار میگیرد.
1. نظرشما درخصوص کیفیت و شرایط سالنها؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
31 درصد (36 پاسخدهنده)، خوب؛
51 درصد (60 پاسخدهنده)، متوسط؛
8 درصد (9 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 10 درصد (12 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
2. نظر شما در خصوص کیفیت و شرایط غرفهها؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
28 درصد (33 پاسخدهنده)، خوب؛
49 درصد (57 پاسخدهنده)، متوسط؛
15 درصد (18 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 8 درصد (9 پاسخدهنده) خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
3. نظر شما درخصوص کیفیت و شرایط واگذاری امکانات سایبر (اینترنت پرسرعت و...)؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
17 درصد (21 پاسخدهنده)، خوب؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، متوسط؛
36 درصد (42 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 26 درصد (30 پاسخدهنده) خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
4. نظر شما درخصوص نوع برخورد و اقدامات مدیریت سالنها؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
41 درصد (48 پاسخدهنده)، خوب؛
31 درصد (36 پاسخدهنده)، متوسط؛
10 درصد (12 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 18 درصد (21 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
5. نظر شما درخصوص عملکرد ستاد برگزاری نمایشگاه؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
43 درصد (51 پاسخدهنده)، خوب؛
36 درصد (42 پاسخدهنده)، متوسط؛
13 درصد (15 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 8 درصد (9 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
6. نظر شما درخصوص تعداد و کیفیت بازدیدکنندگان (تخصصی، تفننی یا عمومی)؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
18 درصد (21 پاسخدهنده)، خوب؛
36 درصد (42 پاسخدهنده)، متوسط؛
33 درصد (39 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 13 درصد (15 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
7. نظر شما درخصوص تعداد و اعتبار غرفهگذاران؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
41 درصد (48 پاسخدهنده)، خوب؛
31 درصد (36 پاسخدهنده)، متوسط؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 8 درصد (9 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
8. نظر شما درخصوص زمان برگزاری نمایشگاه؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
31 درصد (36 پاسخدهنده)، خوب؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، متوسط؛
29 درصد (33 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 20 درصد (24 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
9. نظر شما درخصوص روزهای برگزاری نمایشگاه (4 روز، از دوشنبه تا پنجشنبه)؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
47 درصد (54 پاسخدهنده)، خوب؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، متوسط؛
23 درصد (27 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 10 درصد (12 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
10. نظر شما درخصوص ساعات برگزاری نمایشگاه (از ساعت 9 صبح تا 4 بعدازظهر)؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
47 درصد (54 پاسخدهنده)، خوب؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، متوسط؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 13 درصد (15 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
11. نظر شما درخصوص نحوه و شکل تقسیمبندی سالنها و غرفهها؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
5/30 درصد (36 پاسخدهنده)، خوب؛
5/30 درصد (36 پاسخدهنده)، متوسط؛
26 درصد (30 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 13 درصد (15 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
12. نظر شما درخصوص کیفیت و نحوهی اطلاعرسانی؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
15 درصد (18 پاسخدهنده)، خوب؛
26 درصد (30 پاسخدهنده)، متوسط؛
20 درصد (24 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 39 درصد (45 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
13. نظر شما درخصوص کیفیت و حجم تبلیغات عمومی در اطراف نمایشگاه؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
20 درصد (24 پاسخدهنده)، خوب؛
28 درصد (33 پاسخدهنده)، متوسط؛
36 درصد (42 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 16 درصد (18 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
14. نظر شما درخصوص کیفیت و حجم تبلیغات عمومی در سطح شهر؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
5 درصد (6 پاسخدهنده)، خوب؛
28 درصد (33 پاسخدهنده)، متوسط؛
31 درصد (36 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 36 درصد (42 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
15. نظر شما درخصوص کیفیت و حجم تبلیغات از رسانههای عمومی (دیداری، شنیداری و مکتوب)؛
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
5 درصد (6 پاسخدهنده)، خوب؛
13 درصد (15 پاسخدهنده)، متوسط؛
41 درصد (48 پاسخدهنده)، ضعیف؛
و 41 درصد (48 پاسخدهنده)، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
16. آیا در دورهی آتی به عنوان غرفهگذار در نمایشگاه حضور خواهید یافت؟
از میان 117 پاسخدهنده این پرسش:
54 درصد (63 پاسخدهنده)، حضور خواهند یافت؛
13 درصد (15 پاسخدهنده)، حضور نخواهند یافت؛
و 33 درصد (39 پاسخدهنده)، هنوز تصمیمی برای حضور یا عدم حضور در دورهی آتی نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران اتخاذ کردهاند.
آمار کلی جمعبندی پرسشها:
از میان پاسخدهندگان به نظرسنجی اخبار چاپ، شرایط کلی نمایشگاه را:
22 درصد، خوب؛
28 درصد، متوسط؛
23 درصد، ضعیف؛
و 27 درصد، خیلی ضعیف ارزیابی کردند.
نتیجهگیری نخست:
نتایج آماری پاسخهای این نظرسنجی نشان میدهد، عمده پاسخدهندگان در حوزههای گوناگون، وضعیت نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران را متوسط و ضعیف ارزیابی میکنند. مجموع پاسخهای ارائه شده، نمودار مثبتی را نشان نداده و میتواند نگرانکننده باشد. چرا که به طور کلی 78 درصد از مخاطبان و پاسخدهندگان کیفیت برگزاری این نمایشگاه را از متوسط به سمت ضعیف و خیلی ضعیف ارزیابی نمودهاند؛ و تنها 22 درصد کیفیت کلی آن را خوب یا مناسب میدانند.
نتیجهگیری نهایی:
در این میان لیکن نکته بسیار جالب توجه، مجموع پاسخهایی است که به آخرین پرسش داده شده است. علیرغم رویکرد منفی غرفهگذاران نسبت به وضعیت کیفی حاکم بر نمایشگاه، 54 درصد از آنان تصمیم قطعی دارند که در دورهی آتی حضور داشته باشند. و تنها 13 درصد از میان غرفهگذاران نمایشگاه هفدهم به طور قطع تصمیم گرفتهاند که در نمایشگاه هجدهم حضور پیدا نکنند.
این آمار میتواند برای برگزارکنندگان و مجریان نمایشگاه بسیار مناسب باشد. چرا که آنان میتوانند به حضور بیش از نیمی از غرفهگذاران این دوره در دورهی آتی امیدوار باشند. اما آیا در دورههای آتی نیز وضع به همین منوال خواهد بود؟
آیا برگزارکنندگان نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران به نتایج این نظرسنجی توجه میکنند؟
آیا مجریان نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران توجهی به مطالبات و خواستههای غرفهگذاران نشان خواهند داد؟
آیا میتوان به رفع مشکلات و معضلات ابتدایی و اولیه نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران امیدوار بود؟
آیا روزی فراخواهد رسید که نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران در ابعاد نمایشگاههای صنعت چاپ در کشورهای منطقه برگزار شود؟
آیا برگزارکنندگان و مجریان نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران از دیگر نمایشگاههای مشابه در کشورهای منطقه و کشورهای توسعهیافته بازدید میکنند؟
آیا برگزارکنندگان و مجریان و دستاندرکاران نمایشگاه بینالمللی چاپ و بستهبندی تهران به نقطهنظرات و انتقادات و پیشنهادات دلسوزان صنعت چاپ کشور توجه خواهند کرد؟
و بسیاری پرسشهای بیپاسخ دیگر، که امیدی به جوابگویی آنها نیست. به هر شکل امیدواریم که مسیر کلی صنعت چاپ، بستهبندی و نشر کشور مسیر صعودی و سیر تکاملی را طی نموده و شاهد رشد روزافزون و بالندگی هر روز آن باشیم. به امید روزی که نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران به استانداردهای جهانی نزدیک شود...